ميزگرد علمي: بررسي دستاوردهاي فعاليت‌هاي نهادهاي مدني ايراني ضد سلاح‌هاي شيميايي
ميزگرد علمي «بررسي دستاوردهاي فعاليت‌هاي نهادهاي مدني ايراني ضد سلاح‌هاي شيميايي و پيگير احقاق حقوق مصدومين سلاح‌هاي شيميايي» عصر ديروز در کميسيون حقوق بشر اسلامي برگزار شد.
به گزارش خبرنگار حقوقي خبرگزاري دانشجويان ايران ايسنا، در اين ميزگرد دکتر اردلان دکتراي حقوق بين الملل و مشاور حقوقي انجمن مصدومين شيميايي سردشت، دکتر اردبيلي استاد حقوق جزا و عضو کميته علمي کميسيون، دکتر بيگ‌زاده استاد حقوق بين الملل و عضو کميته علمي کميسيون، دکتر شهريار خاطري مسوول روابط بين المللل کميته بين‌المللي حمايت از قربانيان سلاح‌هاي شيميايي، صالحي از انجمن حمايت از قربانيان سردشت، دکتر رنجبريان استاد حقوق بين الملل دانشگاه تهران، کرمي از اداره شيميايي وزارت امور خارجه، واحدي انجمن مصدومين شيميايي سردشت، بايزيد عضو انجمن مصدومين شيميايي سردشت، عثمان مزين دبير کميته مصدومين شيميايي سردشت حضور داشتند و مديريت جلسه را جوادي بر عهده داشت. در اين جلسه از پورمختار مدير کل حقوقي بنياد شهيد نيز دعوت شده بود که در جلسه حاضر نشد.
دكتر اردلان، دکتراي حقوق بين‌الملل و مشاور حقوقي انجمن مصدومين شيميايي سردشت در پاسخ به اولين سوال درباره وضعيت سازمان‌هاي غيردولتي ايراني در زمينه حمايت از قربانيان سلاح‌هاي شيميايي در ايران گفت: فعاليت‌هاي سازمان‌هاي غيردولتي ايران خوب است اما تاثير آن مثبت نيست. در ايران به سازمان غيردولتي به عنوان کمک کننده به دولت نگاه نمي‌شود و به عنوان رقيب به آن نگاه مي‌شود.
وي با بيان اين‌كه به نظر من اگر فعاليت‌ها منسجم‌تر شود و تبديل به مساله واحد سازمان‌هاي غيردولتي در اين زمينه شود، مي‌تواند يک مقدار تاثيرگذار باشد، افزود: من به نسبت زمان و فضاي نهادهاي مدني کار را نسبتا مثبت مي‌بينم اما جوابي که به آنها داده مي‌شود متناسب با فعاليت و اهميت موضوع نيست.
همچنين دکتر اردبيلي، استاد حقوق جزا و عضو کميته علمي کميسيون در اين زمينه اظهار داشت: مساله به‌کارگيري و مساله توليد، انباشت و نگهداري سلاح‌هاي شيميايي مسايل جداگانه‌اي هستند. کساني‌که قرباني استفاده از سلاح‌هاي شيميايي هستند و کساني که قربانيان سلاح‌هاي تروريستي هستند نيز جنبه‌هاي ديگري از اين موضوع است. پس نهادهاي مردم نهاد هر کدام در جهت احياي حقوقي از قربانيان جنايات تروريستي و حتي کساني‌که بيشتر در مسايل زيست محيطي و حفظ محيط زيست فعاليت مي‌کنند هستند. ممكن است سازمان‌هاي غيردولتي در برخي شاخه‌ها قوي و در برخي ضعيف باشند.
وي ادامه داد: مطالبات قربانيان سلاح‌هاي شيميايي ممکن است جنبه ملي و بين المللي داشته باشد و از جنبه‌هاي گوناگون اين سازمان‌ها تلاش مي‌کنند از جمله حمايت‌هاي ملي كه يکي از مطالبات آن‌هاست و فعاليت‌ها در اين شاخه بسيار زياد است زيرا جنبه مهم و حاد قضيه است اما اين‌كه اين سازمان‌هاي غيردولتي تا چه اندازه فعال هستند بر اثر نوع منطقه، متفاوت است.
اردبيلي خاطرنشان کرد: نهادهاي مردمي ما بسيار جوان هستند و هنوز تجربه کافي حتي آنجا که مربوط به حقوق حقه‌شان مي شود کسب نکردند. تصور مي‌کنم كه سازمان‌هاي غير مردمي در آغاز راه باشند اين جمله به اين معني نيست که فعاليت‌ها را رها کنند يا از کار خسته شوند بلكه به مرور راه را شناخته و امروز مساله را بهتر مي‌شناسند.
بيگ‌زاده، استاد حقوق بين الملل و عضو کميته علمي کميسيون نيز درباره سازمان‌هاي غيردولتي ايران در دفاع از حقوق قربانيان شيميايي گفت: فارغ از اين‌كه گروه تروريستي چيست. مهم اين است كه پس از فروپاشي بلوك شرق پديده تروريسم گسترش بيشتري يافته است و امكان دستيابي به سلاح‌هاي كشتار جمعي و اتمي به وجود آمده است و در سال 2006 مجمع عمومي سازمان ملل متحد كنوانسيون جلوگيري از دستيابي به سلاح‌هاي شيميايي را به تصويب رساند اما كنوانسيوني براي منع دستيابي افراد به سلاح‌هاي شيميايي وجود ندارد.
وي افزود: سازمان‌هاي غيردولتي ايران عمدتا در جهت حمايت از حقوق قربانيان اين سلاح‌ها فعاليت مي‌كنند. من هنوز سازمان غيردولتي نديدم كه در جهت پيشگيري از كاربرد سلاح‌ها فعاليت كند. شايد سازمان‌هاي غيردولتي ايران اين كار را در كنار فعاليت‌هاي اصلي‌شان انجام دهند. با توجه به اهميت مساله لازم است كه سازمان‌هاي غيردولتي در اين خصوص نيز فعاليت كنند.
بيگ‌زاده با بيان اين‌كه سازمان‌هاي غيردولتي ايران هنوز تجارب زيادي ندارند، افزود: دولت‌ها براي خود منافع خاصي را تعيين و به سوي آن حركت مي‌كنند، در اين شرايط ايجاب مي‌كند كه سازمان‌هاي غيردولتي و جامعه مدني تشكيل شوند و فعاليت كنند و نگذارند دولت‌ها به هر شكلي كه مي‌خواهد فعاليت كند.
دكتر خاطري، مسوول روابط بين المللل کميته بين‌المللي حمايت از قربانيان سلاح‌هاي شيميايي نيز دراين ميزگرد عنوان كرد: اگر درگير القاب و اسامي سازمان‌هاي غيردولتي شويم ممكن است از كار اصلي باز بمانيم. براي ارزيابي سازمان‌هاي غيردولتي در ايران بستگي دارد وضعيت سازمان‌هاي غيردولتي را با چه معياري بسنجيم اگر با معيار ساير كشورها بسنجيم جا داشت كه خيلي بيشتر به اين مساله پرداخته مي‌شد.
وي با اشاره به فعاليت‌هاي نهادهاي مدني در سطح جهان در برخي موارد، گفت: حتي اگر تصور كنيم كه دستگاه‌هاي دولتي خيلي راغب به ياري سازمان‌هاي غيردولتي نيستند اميدواريم سازمان‌هاي ما اينقدر خود باور باشند كه به مسايل مربوطه در زمينه سلاح‌هاي شيميايي رسيدگي كنند.
واحدي از انجمن مصدومين شيميايي سردشت نيز با بيان اين‌كه ما يك سازمان غيردولتي هستيم كه به قربانيان شيميايي مي‌پردازيم، اظهارداشت: ما دو هدف را دنبال مي‌كرديم، اول شناسايي مصدومان و قربانيان سلاح‌هاي كشتار جمعي و رسيدگي به وضعيت و شرايط موجود آنها و دوم اين هدف را كه قربانيان سلاح‌هاي شيميايي جز آخرين قربانيان سلاح‌هاي شيميايي باشند. ما مي‌خواستيم افكار عمومي جهان را به اين سمت سوق دهيم كه به هيچ وجه به دولتمردان اجازه ندهند به توليد و ساخت سلاح‌هاي غيرمتعارف اقدام كنند.
بايزيد، عضو انجمن مصدومين شيميايي سردشت نيز درباره عملكرد سازمان‌هاي غيردولتي ايران اظهار داشت: من به عنوان يك قرباني سلاح‌هاي شيميايي معتقدم كه بالاخره بايد از يك جايي شروع كرد. بايد نهضتي را شروع كنيم كه آحاد سازمان‌هاي غيردولتي و كساني كه دغدغه تلاش دارند در آن حضور داشته باشند.
وي با انتقاد از اين‌كه حرف‌هاي‌مان را فقط در كنفرانس‌هاي داخلي و بين خودمان بازگو مي‌كنيم، گفت: بايد كنفرانس بين‌المللي برگزار كنيم. بايد قدم‌هاي اساسي علمي، ريشه‌اي و بنيادي با حمايت و تقويت روبه رو برداريم تا بتوانيم به نتيجه برسيم. بايد كاري كنيم كه بازتاب جهاني داشته باشد.
كرمي از اداره شيميايي وزارت امور خارجه نيز درباره ميزان همكاري نهادهاي رسمي و مدني عنوان كرد: اين‌كه مطرح مي‌شود سازمان‌هاي غيردولتي در مقابل دولت‌ها قرار مي‌گيرند لااقل در زمينه سلاح‌هاي شيميايي مي‌توانم بگويم كه سازمان‌هاي غيردولتي و دولت يك هدف را دنبال مي‌كنند و ما به عنوان يك وزارتخانه ستادي داريم كه ستاد پيگيري مصدومان شيميايي است كه برخي از اعضاي آن متشكل از بخش ايثارگران رياست جمهوري، بنياد شهيد، صدا و سيما و نمايندگان سازمان‌هاي غيردولتي هستند.
وي درباره‌ي خلاءهاي موجود سازمان‌هاي غيردولتي، اظهار داشت: حضور اساتيد دانشگاه كم است اما ارتباط سازمان‌هاي غيردولتي با خارجي‌ها چشمگير بوده است. به طوري كه قبلا بسياري از كشورها نمي‌دانستند كه ايران مصدوم شيميايي دارد اما با فعاليت سازمان‌هاي غيردولتي اكنون مي‌دانند. در اين ستاد كه هر دو سه هفته تشكيل مي‌شود به مسايل متعددي اشاره مي‌شود.
همچنين رنجبريان استاد حقوق بين الملل دانشگاه تهران با بيان اين‌كه معمولا انتقادات را از كساني مي‌كنيم كه كار مي‌كنند، گفت: شايد كمي دور از انصاف باشد كه هدف انتقادمان همان اشخاصي باشند كه با مشكلات مادي و معنوي روبه رو هستند
وي افزود: طرح مساله ميزان كارآمدي نهادهاي مدني حاميان مصدومان شيميايي از چارچوب كلي فعاليت‌هاي سازمان‌هاي غيردولتي در ايران خارج نيست.وضعيت جامعه ما از اين نظر چه اين را بپسنديم و چه نپسنديم از كشورهاي ديگر متمايز است.
رنجبريان عنوان كرد: نبايد انتظار داشته باشيم كه صرف وجود چند نهاد فعال توجه همگاني را جلب كنيم. به نظر من سازمان‌هاي غيردولتي به رغم مشكلات و محدوديت‌ها، موفق بوده‌اند و همين كه الان چند سال است از مصدومان سردشت صحبت مي‌شود حاصل فعاليت آن‌هاست.
اين استاد دانشگاه با بيان اين‌كه حلبچه را ايران به جهانيان شناساند، به طرح اين سوال پرداخت كه چرا سردشت را به اين ابعاد نتوانيم بشناسانيم؟
وي با اشاره به اين‌كه بايد بين دو موضوع تفكيك قائل شويم، عنوان كرد: اول فعاليت نهادهاي مدني مرتبط با سلاح‌هاي شيميايي براي كسب حقوقي كه بايد در ايران به آن دست يابند، است و مساله دوم اين است كه چه ميزان فعاليت شده و براي كسب جايگاه بين المللي توفيقي به دست آورده‌ايم. همين فعاليت‌ها در مجموع با موفقيت همراه بوده است.
مزين، دبير کميته مصدومين شيميايي سردشت نيز به ايراد سخناني در رابطه با دادگاه صدام پرداخت و گفت: وزارت امور خارجه راه ورود اتباع ايراني را نبايد مسدود مي‌كرد بلكه بايد آن را باز مي‌گذاشت.
كرمي از اداره شيميايي وزارت امور خارجه درباره دادگاه صدام اظهار داشت: وزارت خارجه نبايد به سازمان غيردولتي بگويد كه به مطالبه حقش بپردازد سازمان غيردولتي خود بايد اقدام كند.
بيگ‌زاده نيز عنوان كرد:سازمان‌هاي غيردولتي دراين زمينه بيشتر كم تجربه‌اند مگرنه در اين‌كه شكل گيري اين نهادها حركتي مبارك است كه اميدواريم عمق پيدا كند شكي نيست سازمان‌هاي غيردولتي گاهي دولت‌ها را در عرصه بين المللي به چالش مي‌كشند. سازمان‌هاي غيردولتي نبايد بازوي اجرايي دولت باشند بايد مستقل باشند اما دولت مكلف است به آنها كمك كند.
وي ادامه داد: كاربرد سلاح‌هاي شيميايي خواه ناخواه از ادامه سياست‌هاي دولت‌هاست پس به گونه‌اي دولت‌ها در اين زمينه مسووليت مي‌يابند. در كنار آن دولت‌ها در قبال حمايت از اتباعشان مسووليت دارند. پس بايد به بحث مسووليت حمايت از اتباع نيز توجه كرد. دولت مكلف به حمايت از اتباع است.
دكتر اردبيلي نيز با اشاره به مورد دادگاه هلند در اين زمينه گفت: چارچوب‌هاي قانوني، دولت‌ها را متعهد مي‌كند و نهاد مدني مي‌تواند از دولت بخواهد كه به وظايف خود عمل كند و دولت را ملزم به تصويب قوانين داخلي كنند اما در چارچوب ملي‌مان نتوانسته‌ايم به اين نتايج و موفقيت‌ها دست يابيم.
وي افزود: نبايد توقع بيش از ظرفيت‌هاي واقعي از سازمان‌هاي غيردولتي داشت، به همين دليل خواسته‌هاي آنها عمدتا به خواسته‌هاي حمايتي محدود مي‌شود مانند درمان، مشاغل، زندگي، خانواده شان و غيره.
همچنين كرمي خاطرنشان كرد كه سازمان‌هاي غيردولتي مصدومان شيميايي چندان با سازمان ملل كاري ندارند بيشتر با او.پي.سي.دبليو كار دارند.
بيگ زاده پيشنهاد داد: شرطي در او.پي.سي.دبليو وجود دارد كه اگر دولت‌ها مخالفت كنند سازمان‌هاي غيردولتي حضور نمي‌يابند. اين يك معضل است كه بايد خود سازمان‌هاي غيردولتي اصلاحيه‌اي در اين زمينه ارايه دهند.
بايزيدي نيز به مشكلاتي كه سازمان‌هاي غيردولتي در شهرستان‌ها دارند اشاره كرد.
